بررسی مراحل رشد فنولوژیک کیوی (Actinidia deliciosa) رقم هایوارد در غرب گیلان

سابقه و هدف: کیوی به عنوان یک محصول تازه تجاری شده، در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی که در شرایط آب‌وهوایی مشابه آن در کشور کشت می‌شوند بازده اقتصادی بالایی دارد. همچنین، این میوه در ایران نسبت به سایر کشورهای تولید کننده آن از کیفیت بهتری برخوردار است. شیوه‌های مدیریتی مانند هرس، استفاده از تنظیم‌کننده‌های رشد، کودها، آفت‌کش‌ها، گرده افشانی مکانیکی، طبیعی، دستی، تنک گل و میوه، زمان برداشت و غیره بر شناخت مراحل خاص فنولوژیکی تاکید می‌کنند. بنابراین، هدف از این آزمایش توصیف مراحل فنولوژی کیوی رقم هایوارد در مقیاس "بی‌بی‌سی‌اچ" در غرب استان گیلان و محاسبه نیاز گرمایی است که در پیش‌بینی زمان رسیدن به مراحل فنولوژی سودمند است. مواد و روش‌ها: این آزمایش در قالب طرح بلوک‌ کامل تصادفی در سه تکرار با 12تاک انجام شد. بر روی هر تاک 4 شاخه بارده (در هر طرف 2 عدد) انتخاب و برای داده‌برداری علامت‌گذاری شد. جزئیات مراحل اصلی و ثانویه فنولوژی با استفاده از مقیاس"بی‌بی‌سی‌اچ" برای 2 سال در منطقه غرب گیلان (شهرستان آستارا) از تاک‌های بالغ تعیین شد. درصد شکفتن جوانه‌ها و درصد شاخه‌های بارور بر روی شاخه‌های بارده بررسی شد. منحنی رشد میوه با اندازه‌گیری ابعاد میوه و آب هم حجم میوه، تغییرات مواد جامد محلول با استفاده از قندسنج دستی و اثر درجه حرارت بر گلدهی و رشد میوه مورد بررسی قرار گرفت. نیاز حرارتی مراحل مختلف نمو به صورت روز درجه رشد محاسبه شد. یافته‌ها: 8 مرحله اصلی رشد کیوی در مقیاس "بی‌بی‌سی اچ" شامل؛ مرحله 0 (نمو جوانه)، مرحله 1 (نمو برگ)، مرحله 3 (نمو شاخه)، مرحله 5 (ظهور گل آذین)، مرحله 6 (گلدهی)، مرحله 7 (نمو میوه)، مرحله 8 (بلوغ میوه) و مرحله 9 (پیری، شروع خواب) است، که از 27 اسفند ماه با آغاز تورم جوانه (مرحله 01) شروع و در چهارم دی‌ماه با ریزش همه برگ‌ها و شروع دوره خفتگی زمستان (مرحله97) پایان یافت. زمان‌ هر یک از مراحل ثانویه و برخی از شیوه‌های مدیریتی مربوط به هر یک از این مراحل در مقیاس "بی‌بی‌سی اچ" ذکر شد. درصد شکفتن جوانه‌ها از انتهای شاخه به سمت نوک آن افزایش یافت به‌طوریکه تمام جوانه‌های خفته در پایین شاخه قرار داشتند. همچنین درصد شکفتن جوانه‌ها و تعداد شاخساره‌های بارور تحت تاثیر سال قرار گرفت. منحنی رشد میوه به صورت سیگموئیدی دوگانه بود و افزایش مواد جامد محلول میوه حدود 3 ماه بعد از تشکیل میوه مشاهده شد. رقم هایوارد بعد از شکستن خفتگی و از زمان شروع تورم جوانه تا رسیدن به گلدهی کامل 67/10±275/429 روز درجه رشد، برای رسیدن به 50 درصد اندازه نهایی میوه 8/65±5/1187 روز درجه رشد و برای رسیدن به بلوغ فیزیولوژیکی به 92/19±58/2763 روز درجه رشد نیاز داشت. نتیجه‌گیری: تعیین نیاز حرارتی در پیش‌بینی زمان‌های مدیریتی حائز اهمیت است به‌طوریکه اختلاف دمای روزها در سال‌های مختلف، مراحل مختلف نمو را تحت تاثیر قرار داد. از این شاخص می‌توان برای پیش‌بینی مراحل نمو و در نتیجه برای اعمال کارهای مدیریتی مانند زمان تنک گل، تنک میوه، هرس سبز، هرس زمستان، کودآبیاری، مبارزه با بیماری‌ها، آفات و همچنین پیش‌بینی زمان بلوغ فیزیولوژی میوه استفاده کرد.